Đạo đức

Đạo đức là những nguyên tắc/phẩm tính mà nếu tuân theo/đạt được thì dễ sống cùng với người khác trong một cộng đồng. Những nguyên tắc/phẩm tính này càng phổ quát, chúng ta càng dễ được chấp thuận bởi nhiều kiểu người. Điều này dễ hiểu vì nếu dựa trên nền tảng tin tưởng rằng đối phương tôn trọng giá trị tốt đẹp, ta mới có thể yên tâm rằng họ không gây hại cho mình, để mà mở lòng trao đi những điều tốt đẹp tương ứng.

Có một câu chuyện không rõ thật hay hư cấu trong một group nọ, là anh giai A đăng stt tìm người cùng đi cướp tiền chung vì đang thiếu nợ. Anh giai B liền inbox và set ngày giờ địa điểm. Anh A bảo tao không có xe máy, mày có thì qua chở tao. Anh B ok bèn chạy qua chở anh A. Trên đường đi thì hai anh tấp vô lề đường, anh A nhờ anh B mua vật dụng cần thiết ở tiệm nọ cách xa xa chút cho đỡ bị nghi vấn. Anh B chạy qua mua đồ, thì anh A phóng xe đi mất. Anh B ngậm ngùi nhận ra mình đã bị cướp xe.

Đọc câu chuyện buồn (cười) này khiến mình nhận ra, nếu từ đầu mối quan hệ đến với nhau dựa trên một giá trị xa rời đạo đức, thì mình sẽ không biết lúc nào mình chính là người bị hại. Đó là lý do xã hội loài người coi trọng các giá trị đạo đức.

Bản thân mình khá cực đoan với các giá trị đạo đức. Nhiều người không thể hiểu nổi thái độ tương phản rõ rệt của mình khi đối diện với họ. Có những thời điểm, mình tỏ ra rất trân trọng và quý mến họ bởi những phẩm tính tốt đẹp mà họ nỗ lực rèn luyện. Có những thời điểm, mình tỏ ra rất coi khinh và bài trừ những tính cách tệ hại nơi họ. Một người dễ tự ái sẽ đồng hoá tất cả những phẩm tính ấy vào cái tôi của bản thân, và cảm thấy bị tổn thương khi nhìn thấy thái độ lạnh nhạt của mình dành cho họ mỗi lúc họ tuỳ tiện thể hiện những hành vi/lời nói thiếu đạo đức. Nhưng với những ai coi trọng sự tiến bộ, sẽ nhận ra mình rất nhiệt tình mỗi khi họ có những hành vi/lời nói chuẩn mực, tốt đẹp, mang lại những điều xinh tươi cho cuộc đời.

Mình không ghét bỏ cụ thể một người nào. Mình ghét bỏ cụ thể những phẩm tính tệ hại. Mình có thể liệt kê ra một ngàn danh sách những phẩm tính sẽ gây hại cho người khác, cho mối quan hệ và cho cộng đồng. Và mình không thể thoả hiệp.

Sự cực đoan này giết ngược con người mình. Có những khi mình chán ghét bản thân đến mức chỉ muốn tiêu diệt cho nhanh những phẩm tính xấu xí trong chính mình. Có những khi, mình lại yêu đời bởi những phẩm tính tốt lành được thể hiện. Mình tự chối bỏ bản thân hàng nghìn lần để tiến bộ hơn từng ngày. Mình không thể chấp nhận sự tệ hại được dung dưỡng bởi môi trường hay các yếu tố xung quanh. Nên mình cứ liên tục thay đổi môi trường và tìm kiếm các mối quan hệ mới có thể nuôi dưỡng những phẩm tính tốt hơn trong mình.

Sự cực đoan này giúp mình tiến bộ rất nhanh trong khoảng thời gian trước, nhưng nay chính nó cần bị gia giảm. Bởi cách mà mình thể hiện rõ ràng và lạnh lùng dễ khiến những người xung bị áp lực và khổ sở nhiều hơn. Chính mình nhiều khi cũng khó chịu nổi trạng thái chối bỏ nhiều phần của mình. Có lẽ bởi vì mình chưa kịp phát triển lòng bi mẫn. Cao điểm đạo đức là dành cho chính mình, và người khác chưa hẳn đủ duyên để tương hợp.