Nữ quyền

Chỉ đàn ông mới hiểu sao?

Có lần, mình đọc phải một tin tức về hiếp dâm tập thể, tinh thần bị xáo động khủng khiếp, và mình cảm thấy khó khăn để xử lý cảm xúc lúc đó. Mình đã cầu cứu một người anh mà mình đang cùng trao đổi khá thường xuyên về các khái niệm tâm trí. Sau khi giúp mình giảm bớt khủng hoảng, bỗng người anh này hỏi mình, rất tỉnh

– Trong lúc này, khi đang nói chuyện với em, anh đang cảm thấy rất muốn chuyện đó, em hiểu ý anh về chuyện đó đúng không?

Bỗng nhiên mình dứt ra khỏi cơn đau cá nhân, mà lo lắng cho người anh này.

– Anh thường tự xử hay có đối tác?

– Anh không có đối tác.

– Lần này khó khăn lắm không, anh vượt qua được không?

Và ngay giây phút mình thực sự quan tâm nỗi đau cụ thể của một con người hiện diện cùng mình, mình lại một lần nữa, cay đắng nhận thức sâu sắc vấn đề của cả một hệ thống là vấn đề của chung, không riêng cá nhân nào. Thực sự khó khăn trong việc quản lý các nhu cầu cá nhân để không ảnh hưởng đến người khác, và các anh nam nên giúp đỡ lẫn nhau trong các chỉ dẫn về vấn đề này. Một người cha có trách nhiệm cần phải thẳng thắn dạy dỗ con trai mình ý thức rõ ràng về tài sản của cơ thể nam, mang đến những cơ hội, quyền lợi, đồng thời cả thách thức và nguy cơ ra sao. Và từ đó, hướng dẫn các cách thức dẫn kênh năng lượng và quản lý năng lượng ra sao, để mình sẽ là người làm chủ cơ thể, chứ không phải nó làm chủ mình. Và ờ, nên dẫn dắt đối tác của mình ra sao để cả hai cùng được thăng hoa và hạnh phúc, thay vì là khủng hoảng và khổ đau. Bản lĩnh và ý chí của đàn ông sau khi tách hết các lớp vỏ, chỉ độc nhất hành vi truyền giống một cách có ý thức và trách nhiệm nhất. Mọi thông tin nên được minh bạch, có gì phải ngại khi nói về những điều rất thật, xảy ra như một lẽ thường tình?

Trong các thiết chế cũ, khi người ta nghĩ rằng đàn ông mới có quyền bày tỏ trực diện các nhu cầu tình dục, thì liệu cảm xúc của phụ nữ có bị xem nhẹ? Rằng hôm nay em rất hứng tình, liệu anh có hứng cùng em? Rằng hôm nay em chẳng có tí cảm hứng, anh mặc bộ này chẳng gợi em chút nào, anh làm như thế em chẳng thể tiếp tục,… liệu có bao nhiêu bạn nữ có thể thẳng thắn nói ra những điều này? Như cách Midori bày tỏ. Hay việc đưa ra nhu cầu và đòi hỏi chỉ là dấu hiệu của sự hư hỏng và trắc nết? Tại sao đàn ông có nhu cầu thì hiển nhiên, mà phụ nữ thì lại thành không đứng đắn khi bày tỏ trực diện tương tự? Dù cả hai cũng có cơ thể đầy đủ sắc dục như nhau?

Cơ thể không là một món hàng

Quan điểm cá nhân của ba (và hẳn cũng là của nhiều người) là không nên kể lể những điều tệ hại này trên mạng xã hội vì mình sẽ tự làm giảm giá trị của bản thân trên thị trường hôn nhân. Nhưng mình vốn không xem bản thân là một món hàng để một người đàn ông xem xét tính nguyên vẹn mà quyết định bỏ tiền ra mua về sở hữu. Đồng thời, mình tôn trọng sự thật và theo đuổi tiến trình tư duy của bản thân, nên mình vẫn kể ra đây toàn bộ sự thật. Vì nếu giờ đây, có một người đàn ông bước đến với mình, họ sẽ cần phải chấp nhận sự ngang hàng trong cương vị là một con người, bất kể giới tính và số điểm trong thang đo xã hội. Từ đó, trong giao tiếp rành mạch, cả hai có thể hiểu về nhu cầu và năng lực đáp ứng lẫn nhau, để cùng chia sẻ và nâng đỡ. Thế nên, kiểu gì đối phương cũng biết hết tất cả những sự kiện bên trên, vì mình không muốn che giấu thân phận rất con người của mình, với toàn bộ những sai lầm và tiến bộ. Mình sẽ không che giấu sự thật, chỉ vì để diễn tròn một vai trò giả tạo nào đó, do ai đó mong đợi hoàn thành.

Mình thích đoạn này từ Hoàng Tử Bé

Ông hoàng nhỏ đi thăm lại những đoá hoa hồng.

– Các cô chẳng giống chút nào với đoá hồng của tôi, các cô chưa là gì cả, em bảo các bông hồng. Chưa ai cảm hoá các cô, các cô cũng chưa cảm hoá ai. Các cô giống như con cáo của tôi trước kia. Nó chỉ là một con cáo giống như trăm nghìn con cáo. Song tôi đã làm cho nó trở thành bạn tôi, và bây giờ nó trở nên duy nhất trên đời.

Và các bông hồng hết sức lúng túng.

– Các cô đẹp, nhưng các cô trống rỗng, em nói với họ. Người ta không thể chết vì các cô được. Phải, đoá hồng của tôi, một người qua đường tầm thường tưởng là nàng giống các cô. Nhưng đối với tôi thì nàng quan trọng hơn tất cả các cô, bởi vì chính là nàng mà tay tôi đã tưới. Bởi vì chính là nàng mà tôi đã đặt chính dưới bầu kính. Bởi vì chính là nàng mà tôi đã che bằng tấm bình phong. Bởi vì là nàng mà tôi đã bắt những con sâu (trừ hai ba con dành để thành bướm). Bởi vì chính là nàng mà tôi đã ngồi nghe than thở, hay tán hươu tán vượn, hay đôi khi cả lặng im nữa. Bởi vì đó là đoá hồng của tôi.

Rồi em trở lại chỗ con cáo:

– Từ biệt, em nói.

– Từ biệt, cáo nói. Đây là cái bí mật của tớ. Nó đơn giản thôi: người ta chỉ nhìn thấy thật rõ ràng bằng trái tim. Cái cốt yếu thì con mắt không nhìn thấy.

– Cái cốt yếu thì con mắt không nhìn thấy, ông hoàng nhỏ lặp lại, để mà ghi nhớ.

– Chính thời giờ cậu đã mất, cho đoá hồng của cậu làm cho đoá hồng của cậu trở nên quan trọng đến thế.

– Chính thời giờ tôi đã mất cho bông hồng của tôi… ông hoàng nhỏ nói, để mà ghi nhớ.

– Loài người đã quên mất chân lý này, cáo nói. Nhưng cậu không được quên. Cậu trở nên mãi mãi có trách nhiệm về những gì cậu đã cảm hoá. Cậu có trách nhiệm đối với hoa hồng của cậu.

Thật khó để chuyển đổi hệ hình tư duy kiểu, gái không xinh thì không có quà, mình cũng từng bị khủng hoảng nghiêm trọng về vụ này chẳng qua tâm trí vẫn tự xem cơ thể này như một món hàng cần được gia tăng thêm giá trị để có thể trao đổi, thay vì hiểu rằng giá trị cá nhân của mình hoàn toàn phụ thuộc vào chất lượng trong tương tác cụ thể với ai đó, không riêng gì là một giới tính khác. Bởi khi tự định hình giá trị của mình dựa vào sự ham muốn của đàn ông, vô tình chúng ta đã tự biến mình thành những món hàng. 

Sự thống trị của nam giới – Pierre Bourdieu

Mình đã rất ngạc nhiên khi từ sớm, các chị em phụ nữ đã ngồi lại với nhau để xét nét, tị nạnh nhau về kích cỡ bộ vú, về chiếc eo mỏng hay cặp mông nảy nở. Lúc đó là năm mình học lớp 8. Trong lúc mình còn loay hoay đọc Harry Potter vì năng lực văn chương dở ẹc của mình cản trở kha khá nhiều hứng thú đối với niềm ham thích học hỏi. Thì một người bạn nữ cùng phòng nội trú sờ nắn vú mình và hỏi:

– Bà làm sao để vú to vậy? 

Mình ngơ ngác. Vì mình thậm chí còn không biết vú to hay nhỏ để làm gì mà cần phải quan tâm đến vậy? Sau lần đó, mình thậm chí còn thấy khó chịu khi bỗng dưng phát hiện ra bọn con trai trong lớp xếp hạng mình có bộ vú to thứ 2 toàn khối, trong khi mình cảm nhận rất rõ rệt bảng xếp hạng đó chẳng hề đáng tự hào như cách mà mình xếp hạng thành tích điểm số, mà nó chỉ càng tăng thêm tần suất/nguy cơ mình bị quấy rối bởi những tên con trai đang thời kì động dục (mà mình chưa tới thời kì đó để quyết định xem nên đồng thuận với tên nào). Mình còn rất bực bội khi từ ngày vú to, mình không thể nằm ngủ sấp như trước. Tóm lại, thời điểm đó mình đã rất cáu bẳn với sự phiền hà do cặp vú mang lại, chẳng qua là mình đã bị quấy rối không chỉ bởi đàn ông, mà bởi tâm trí của những bạn nữ đã bị đàn ông xâm chiếm. 

Nếu muốn hiểu hơn về Chính trị tình dục (Sexual Politics), có lẽ cuốn sách này của Pierre Bourdieu tạm gợi mở nhiều điều. Vì mình lười đọc tiếng Anh nên đọc tiếng Việt cho nhanh, thì trong số đó tìm thấy cuốn này khả dĩ cho nhu cầu tìm kiếm hiểu biết của mình. Trong sách có nhiều nhận định về cách mà đàn ông khẳng định quyền lực của bản thân thông qua tình dục,

Nếu quan hệ tình dục xuất hiện như một quan hệ thống trị mang tính xã hội, đó là vì nó được kiến tạo thông qua nguyên tắc phân chia căn bản giữa cái nam tính, hoạt động, và cái nữ tính, thụ động, và vì nguyên tắc này tạo ra, tổ chức, biểu lộ và điều khiển ham muốn, ham muốn nam giới như là ham muốn chiếm hữu, như là sự thống trị mang tính chất nhục dục, còn ham muốn nữ giới như là ham muốn sự thống trị của nam giới, như là sự phục tùng mang tính chất nhục dục, hoặc thậm chí, đến cực hạn, như là sự thừa nhận mang tính nhục dục đối với quyền thống trị.

Mình đã chẳng thể hiểu, qua những câu chuyện mà ông bà kể lại. Hồi thời đó (cách mình chỉ vài chục năm thui), chỉ cần ông chồng mà hứng tình là sẽ có quyền đè vợ mình ra xâm nhập bất cứ khi nào, bất kể cảm xúc của vợ là gì, hay thậm chí các bà còn không dám nhận định liệu bản thân có đang sẵn lòng hứng thêm một vài con tinh trùng vào rổ trứng của mình, chứ còn chưa dám nói đến là các bà có cảm thấy được trân trọng như là một con người. Việc một người phụ nữ liên tục sinh ra chục người con là chuyện ai cũng thấy bình thường, nhưng mình thực sự không thể đồng thuận. Với bao nhiêu làn sóng đấu tranh nữ quyền, thì giờ đây mình đã được thụ hưởng quyền tránh thai và phá thai một cách minh nhiên. Và do đó, mình tự cho rằng bản thân nên có lòng biết ơn và có trách nhiệm tiếp nối di sản này.

Không hẳn chỉ là phụ nữ, bất kì ai cũng nên được toàn quyền quyết định cách sử dụng mọi chức năng trên cơ thể mình. Với cái rổ trứng là quyền đẻ hay không đẻ. Với bộ não là quyền được học tập hay cứ ngu như vậy. Với cái miệng là quyền được lên tiếng hay im lặng. Việc của mạng lưới hỗ trợ là cung cấp tất cả những gì cần thiết cho một cá nhân được thực hiện toàn quyền của mình. 

Tôi không đồng ý với điều anh nói, nhưng tôi sẽ chiến đấu đến chết để bảo vệ quyền anh được nói điều đó.

– Voltaire

Lust, Caution (2006)

Một bộ phim mang đến sự bực bội và khó chịu khôn tả đối với mình khi bản thân chưa thể chấp nhận sự thật là chính trị tình dục chẳng khác gì chính trị quốc gia và sự thôn tính, chinh phục một đối tượng mới mẻ nào đó luôn bắt đầu bằng bạo lực để phá vỡ lớp hàng rào phòng thủ. Từ đó, sự xâm chiếm xảy đến không phải từ câu chuyện thân xác, mà nó nhấn chìm tâm trí lẫn tâm hồn người phụ nữ vào câu chuyện tình yêu với kẻ chinh phục. Có một sự thật hiển nhiên mà ai hiểu về tình dục cũng sẽ dễ dàng chấp nhận, ấy là nếu không có tình yêu thực sự, nam giới tràn ngập nhu cầu chinh phục hướng ra bên ngoài nên đối với họ, câu chuyện chung thuỷ duy nhất một đối tượng là loại thử thách không đáng để bỏ nỗ lực vào. Duy trì lâu dài và vun vén bồi đắp, mới là câu chuyện về quyền lực của phụ nữ, nên các chị mới có những mẹo giữ chồng truyền tai nhau, và mình có một đứa bạn thậm chí bị mẹ chồng trách mắng là “đồ thứ đàn bà không biết giữ chồng” khi con trai bà ngoại tình nhiều lần – hàm ý là thiếu khả năng giữ gìn mối quan hệ với một người đàn ông chính là thiếu quyền lực. Câu chuyện này tương ứng với hình ảnh đế quốc thì có thể có nhiều thuộc địa, nhưng một thuộc địa chỉ được thuộc về một đế quốc. Đàn ông tự cho họ cái quyền trở thành the One như vậy.

Thế nên mới có chuyện tình giữa chàng triết gia Jean-Paul Sartre cục mịch và nàng Simone de Beauvoir thanh tao. Mặc dù cả hai trong một mối quan hệ đến cuối đời, nhưng cô nàng Beuvoir vẫn cởi mở đối với các cuộc chinh phục thân xác ngoài luồng của anh chàng Sartre. Dù người không tự kiểm soát xung năng tình dục là mình, anh chàng Sartre vẫn bị ám ánh giữa hai nỗi sợ lớn suốt cuộc đời: vừa sợ đánh mất nàng Beuvoir, lại vừa sợ mất tự do nếu gắn bó quá bền chắc với bà. Rốt cục, tất cả tình nhân khác của Sartre đều ghen tuông với Beuvoir vì muốn sở hữu Sartre, riêng nàng Beuvoir – cụ tổ của Nữ quyền, lại chưa một lần bày tỏ lòng chiếm hữu người đàn ông duy nhất trong đời bà, vì thế chưa từng có một động thái ghen tuông nào. Ở nơi bà chỉ có tình yêu chân thành và tận tuỵ, rất nữ tính nhưng vẫn hết sức can đảm. Cảm tưởng ông Sartre chưa từng có niềm tin vào bản thân nên chinh phục bao nhiêu người cũng là không đủ. Trong khi Beuvoir lại tin ông tuyệt đối, vì thế với bà, một người là đủ.

Tình yêu thực sự tràn ngập niềm tin, do đó không dùng đến quyền lực, như câu chuyện của Hoàng Tử Bé. Chính trị chỉ dành cho những kẻ cô đơn và lòng tràn ngập sợ hãi, như cách mà nam chính trong phim Sắc, Giới biểu lộ rất rõ ràng. Họ cho rằng nam giới là phái mạnh, nhưng chiếc vỏ bên ngoài không che giấu được nội tâm yếu ớt.

11 Phút – Paulo Coelho

Yes, cuốn này rất rất tuyệt vời và ấn tượng hơn hẳn cuốn Nhà giả kim. Mình rất trân trọng cách mà ông tác giả lấy lại phẩm giá cho một cô gái làm điếm. Cách mà cô gái lấy lại tâm trí của bản thân sau hàng ngàn lần bị dẫn dắt và thao túng bởi sự thiếu hiểu biết. Và cho mình hiểu sâu sắc giá trị của một người hoàn toàn nằm ở quá trình vượt qua tổn thương và hướng đến những điều tốt đẹp để trưởng thành ra sao.

Trong truyện có những đoạn dẫn dắt tương phản giữa hai kiểu đàn ông rất đặc thù, mà chỉ có thể được mô tả tinh ý bởi một tác giả nam. Thật sự mình gợi mở được rất nhiều từ các phân cảnh trong cuốn truyện rất mỏng này. Về một thế giới mới mẻ và khó khăn để hiểu.

Mình là một người thẳng thắn và thường minh bạch thông tin. Mình có các nhóm bạn cả nam lẫn nữ, và đối với những bạn nam, mình vẫn có những cuộc hội thoại kiểu như thế này.

– Tụi mày có đi karaoke bia ôm đồ không?

– Có chứ, ngoại giao mà

– Rồi tụi mày có thấy vui vẻ gì không?

– Tao thì không, nhưng sếp tao thích, thì tao đi cùng. Cứ ngồi vậy thôi, không thấy hứng thú gì. Nhưng chuyện này thường tình mà. Chính bọn con gái cũng biết cách lấy nhan sắc ra thao túng đàn ông, đòi hỏi và yêu sách. Chứ có phải mỗi đàn ông xem cơ thể phụ nữ là món hàng hóa đâu.

Đúng là vậy, mình vẫn biết có nhiều bạn gái dùng cơ thể mình như một con gà đẻ ra tiền, bao nhiêu tiền một lần bóp vú, bao nhiêu tiền một đêm phục vụ; thậm chí tự xem mình như một chiếc máy đẻ, để giữ chân người đàn ông mình muốn chiếm hữu, để yêu sách những món tài sản lớn, để có địa vị tốt trong gia tộc, để từng bước đạt được các mục tiêu cá nhân. Điều đó dễ dàng cho sự đổi chác về vật chất, nhưng về lâu dài sẽ thui chột về tâm trí, rất khó để tiến lên một cuộc sống tự do và nhẹ nhàng hơn. Rất cần thận trọng với kiểu sử dụng cơ thể như thế này. Mình đã từng viết về các nguy cơ của việc quan hệ tình dục vô độ và bừa bãi.

Bí ẩn nữ tính – Betty Friedan

Đây là một cuốn sách khá thú vị với các mô tả sinh động, lối lập luận quyết liệt, có phần cực đoan và hẹp hòi, nhưng vẫn có nhiều phần dịu dàng và mềm mại về làn sóng nữ quyền thứ 2. Tác giả là một người phụ nữ tuyệt vời. Mình được truyền cảm hứng khá nhiều từ cô nàng, trong việc củng cố thêm các quan điểm tự mình tranh luận trong tâm trí mình, về nhu cầu lập gia đình hoặc không. Bởi nàng vốn là một nhà báo có tiếng nói trong xã hội, nhưng lại lui về làm hậu phương cho chồng, và rồi vẫn có thể duy trì vai trò một người vợ đảm, song hành là một tiếng nói tiên phong cho những người phụ nữ yếm thế. Rất khó để chèo một lúc 2 con thuyền dường như trái ngược nhau như vậy, nhưng cô nàng làm được, lại khá mượt mà. Một đoạn khá hài hước mà mình đọc xong cũng không cười được nhiều lắm, trong sách

Bà nội trợ, người đơn thuần có ý nghĩ về bản thân, là kẻ kế tiếp cần dẹp bỏ. Nhân vật nữ chính trong truyện “Em không muốn nói cho anh biết” (McCall’s, tháng 1/1958) được mô tả đang tự cân đối sổ séc và tranh cãi với chồng về một việc nhỏ nhặt trong nhà. Câu chuyện tiến triển khi cô mất chồng về tay một “goá phụ nhỏ bé yếu đuối”, một cô nàng hấp dẫn bởi cô ta chẳng thể “nghĩ ra ngô ra khoai” về hợp đồng bảo hiểm hay khoản thế chấp. Cô vợ bị phản bội nói: “Ả ta ắt phải gợi tình, mà một bà vợ có vũ khí gì để chống lại điều đó chứ?”. Nhưng cô bạn thân nhất của cô bảo: “Cậu nghĩ chuyện này quá đơn giản. Cậu quên là Tania có thể tỏ ra yếu đuối, và biết ơn gã đàn ông giúp ả à…”

“Mình có mấy cũng chẳng thể làm dây leo ăn bám được”, bà vợ đáp. “Mình có công việc hơn mức trung bình sau khi rời đại học và luôn là người khá độc lập. Mình không phải phụ nữ nhỏ bé yếu đuối và không thể giả bộ làm thế.” Nhưng tối đó cô học được cách. Cô nghe thấy tiếng động y như có trộm trong nhà; dù biết đó chỉ là chuột, cô yếu đuối cầu cứu, và giành lại chồng. Khi anh an ủi cơn sợ hãi vờ vịt của cô, cô thì thầm bảo, dĩ nhiên, anh đúng trong cuộc tranh cãi của hai vợ chồng hồi sáng. “Cô nằm im trên chiếc giường êm ái, mỉm cười hài lòng một cách bí mật, ngọt ngào, hầu như không hề thấy tội lỗi.”

Cuối con đường ấy, gần như theo nghĩa đen, là sự biến mất hoàn toàn của nhân vật nữ chính, với tư cách cái tôi riêng biệt và chủ thể câu chuyện về mình. Cuối con đường ấy là sự cùng nhau, nơi phụ nữ không có cái tôi độc lập để giấu giếm ngay cả là giấu trong tội lỗi; cô ta tồn tại chỉ vì và nhờ vào chồng con.

Mình có một trải nghiệm dễ thương với một anh trai tư tưởng tiến bộ (hẳn là nhờ cha mẹ anh làm về giáo dục khai phóng). Tuy mình chỉ tìm hiểu anh ấy vỏn vẹn chưa tới 2 tháng, nhưng anh vốn thích mình từ trước đó đã lâu, và có nhiều lối tiếp cận tinh tế thông qua việc theo dõi các bài viết, tâm tư, trăn trở của mình. Trong khoảng thời gian có cơ hội tiếp cận mình gần hơn, anh đề nghị tặng mình một số món quà với động cơ rất trong sáng

– Anh không muốn những con số giá cả và những ảo ảnh trong tâm trí cản trở tự do của em. Anh muốn tâm trí em được giải phóng khỏi những ham muốn, nhưng đồng thời vẫn thích nhìn em xinh đẹp tự tin. Anh sẵn sàng đầu tư cho sự xinh đẹp của em, nhưng anh không nhất định phải sở hữu nó.

Và tinh thần đó của anh được thực hiện triệt để. Anh hoàn toàn vui vẻ khi mình đề nghị dừng mối quan hệ vì mình không thể dành thời gian cho anh. Từ đầu, anh biết em có trái tim tự do và không thể chỉ quanh quẩn cạnh anh, anh vui với quyết định này, miễn sao điều đó mang đến sự tự tin và độc lập cho em. Và cách nâng đỡ của anh, không hẳn chỉ đến từ những con số mà bởi do tinh thần của anh, đã mang đến cho mình cơ hội được tự do và là bàn đạp cho mình tự tin hơn với những gì cơ thể mình sẵn có.