Cung Địa Bàn Bàn 12 – Nghệ thuật khép lại một hành trình
Nếu bạn từng phải ứng khẩu một bài phát biểu sau bữa tiệc tối, bạn sẽ hiểu cảm giác khó khăn thế nào khi phải kết thúc sao cho trọn vẹn và có sức nặng. Đến đoạn kết, nhiều người bắt đầu lúng túng: nói quanh co, lặp lại ý cũ, để cao trào tuột xuống, rồi cuối cùng để lời nói tắt dần trong một cái kết lửng lơ, thiếu điểm nhấn. Lúc ấy, người nghe đã mất kiên nhẫn vì chờ đợi phần kết; và chỉ trong khoảnh khắc, họ quên hết những gì từng gây ấn tượng trước đó trong bài nói.
Nhạc sĩ, nhà viết kịch hay tiểu thuyết gia cũng thường đối mặt với khó khăn tương tự khi buộc phải đưa tác phẩm của mình đến một cái kết thật sự ấn tượng. Bắt đầu một điều gì đó thì tương đối dễ: xung lực sống bên trong ta, sự háo hức muốn bộc lộ bản thân, tất cả đều giúp ta khởi động. Hơn nữa, ở phần mở đầu, người xem hay người đọc vẫn chưa tập trung cao độ, cũng chưa thật sự khó tính. Họ chỉ dần dần nhập tâm — và rồi sẽ quên mất tác phẩm đã khởi đầu như thế nào.
Thế nhưng, xu hướng tự nhiên là bạn sẽ khó mà tự tạo ra một cái kết đủ vang vọng để được nhớ đến. Cái kết tự nhiên của mọi thứ chỉ là sự kiệt sức — bạn mệt lả, và những người xung quanh cũng vậy. Bài diễn thuyết của bạn, hoặc chính bạn, kết thúc một cách nhạt nhòa, “chết già” không dấu ấn; những khoảnh khắc rực rỡ nhất trong bài nói hay trong đời bạn bị che phủ bởi lớp bụi của cái kết lê thê, mệt mỏi. Điều đó sẽ xảy ra trừ khi bạn, cái tôi có ý thức, hữu thể tinh thần của bạn, nắm quyền điều khiển; trừ khi bạn gom lại tất cả những sợi dây rời rạc của nỗ lực lớn lao mình đã từng bỏ ra, rồi kết tinh những yếu tố cốt lõi nhất trong thông điệp của mình, thành một cái kết giàu sức gợi và đầy tính khai mở.
Mọi điều đã diễn ra trước đó, có lẽ phần lớn ồi sẽ bị lãng quên; nhưng một cái kết như thế thì không thể quên được. Nó khắc dấu vào tâm trí và linh hồn của những ai chứng kiến. Nó giống như hạt giống — sản phẩm cuối cùng, sự viên mãn, kết tinh của một đời cây. Hạt rơi xuống đất, nhưng bên trong nó chứa sức mạnh của sự sống được tái sinh mãi mãi. Từ hạt giống ấy, một mùa bội thu sẽ trổ ra.
“Nếu hạt lúa mì không rơi xuống đất mà chết đi, thì nó sẽ chẳng bao giờ hơn được một hạt lúa mì. Nhưng nếu nó được chôn xuống đất, nó sẽ nảy mầm và sinh sôi nảy nở nhiều lần. Cũng vậy, bất cứ ai níu giữ sự sống nguyên vẹn là đang hủy hoại sự sống ấy.” (John. 12:34)
(bản dịch từ https://www.bible.com/bible/compare/JHN.12.24-26 – ND)
Xét về mặt biểu tượng, mọi kết thúc lớn lao và có ý nghĩa của một nỗ lực dài hơi đều có thể trở thành một “hạt giống.” Mỗi chu kỳ trải nghiệm, cũng như mỗi đời người, đều có thể khép lại bằng việc giải phóng một hạt giống như thế. Nếu không, thứ còn lại chỉ là một ký ức mong manh, thoáng qua trong tâm trí hay cảm xúc của những ai từng chứng kiến thành quả mà chu kỳ ấy tạo ra.
Người ta có thể nhớ đến vẻ đẹp của đóa hoa nở rộ; những tán lá có thể đã từng che chở, từng nuôi dưỡng những sinh vật được bình an và hạnh phúc hơn. Nhưng nếu không có hạt giống, thì tinh túy và cốt tủy của cả chu kỳ, của bài diễn thuyết, của cuộc đời, đều bị mất hút.
CUNG 12
Xét theo chiêm tinh, những thành tựu được biểu trưng bởi cung 10 trong lá số cá nhân (được lập cho đúng khoảnh khắc chào đời). Nhưng “hạt giống kết tinh” của thành tựu ấy, sự viên mãn cuối cùng của cả chu kỳ, lại được biểu trưng bởi cung 12, chặng cuối của vòng trải nghiệm. Chính tại cung 12, con người được mời gọi khép lại mọi điều theo một cách đầy ý nghĩa và khó quên, một kết thúc chứa đựng tiềm lực sáng tạo cho những khởi đầu mới. Chỉ có lối kết thúc như thế mới là thành công đích thực.
Ở Ấn Độ, nơi niềm tin vào luân hồi đã tồn tại hàng thiên niên kỷ, người ta cho rằng ý niệm cuối cùng xuất hiện vào lúc chết sẽ định hình kiếp sống kế tiếp. Nhưng “ý niệm cuối cùng” ở đây không phải chỉ là một thoáng suy nghĩ chợt đến! Điều được nói đến là kết tinh sau cùng của cả một đời trải nghiệm — một “phán xét cuối cùng” ở cấp độ cá nhân, nơi con người cân bằng sổ sách của đời mình trong một khoảnh khắc kết thúc đầy giá trị.
Ta đã trao giá trị gì cho cuộc đời mình, cho tất cả những gì ta từng cảm, từng làm, từng nghĩ? Ta đã tạo ra được giá trị mới nào, như một cá thể độc lập, để gửi vào thế giới? Những người thân, những người cộng tác, bạn bè, cộng đồng quanh ta đã tìm thấy giá trị gì trong đời sống của ta; và nhờ vào giá trị ấy, họ có trở thành những con người tốt đẹp hơn không?
Thân xác có thể qua đi; nhưng giá trị thì còn lại. Nó tiếp tục tồn tại trong hình thức xã hội — trong ký ức của bạn bè lẫn kẻ thù — nếu ta thực sự đã để lại một đóng góp có ý nghĩa cho cộng đồng mình. Giá trị của Edison vẫn đang tỏa sáng trong từng bóng đèn điện; nó vang lên trong mọi bản ghi âm phát ra từ chiếc máy hát.
Yếu tố giá trị không chỉ là một yếu tố mang tính xã hội. Trên hết, nó là một yếu tố cá nhân và tinh thần. Trong suốt đời mình, con người liên tục bồi đắp giá trị cho linh hồn, bởi linh hồn chính là kho tàng, nơi lưu giữ vụ mùa thu hoạch được từ mọi chu kỳ trải nghiệm. Chính kho hạt giống ấy là chất liệu tạo nên sự bất tử mà con người rồi sẽ đạt tới, trong một thân thể mang bản chất tinh thần. Khi kho tàng ấy đầy, con người đạt đến bất tử cá nhân. Anh ta vượt qua cái chết — không phải bằng cách phủ nhận nó (một hành động vô ích), mà bằng cách học cách chết sao cho trọn vẹn và đầy ý nghĩa: chết như một thân cây trổ bông, chất chứa những hạt giống căng đầy sức sống, sẵn sàng gieo nên những mùa sinh sôi mới.
Cái chết hoàn toàn có thể trở thành một hành vi sáng tạo, giống hệt như cách mà một bài diễn thuyết, hay một cuốn tiểu thuyết lớn, có thể đi đến một đoạn kết đầy gợi mở. Chúng trở nên sáng tạo khi khoảnh khắc cuối cùng ấy giải phóng vào thế giới những ý nghĩa và giá trị không thể quên; khi chúng làm đầy kho tàng của linh hồn bằng một mùa thu hoạch thực sự phong phú. Nghệ thuật khép lại mọi điều — và khép lại mỗi trải nghiệm — theo một cách sáng tạo, chính là nghệ thuật lớn nhất trong tất cả các nghệ thuật. Và có lẽ, đó cũng là nghệ thuật mà con người phương Tây ít thực hành nhất!
Ở phương Đông, người xưa không nhìn cái chết với nỗi sợ hay bi kịch. Họ xem cái chết như một chặng của đời sống, một kết thúc đồng thời cũng là một bắt đầu. Và họ chuẩn bị cho điều ấy từ rất sớm, ngay khi bước vào độ tuổi trưởng thành, hệt như một diễn giả chủ ý soạn phần kết thật giàu sinh khí cho bài phát biểu của mình, hay như một nhà văn nắn nót tạo nên cao trào cuối cùng cho truyện ngắn. Làm sao để buộc lại những sợi dây rời rạc của đời sống? Làm sao biết cách đối diện khoảnh khắc sau cùng trước khi sự lặng yên cuối đời khép lại nhịp sống của thân thể? Làm sao để chết với toàn bộ năng lượng sáng tạo được gom tụ, hướng về tái sinh? — Đó là điều mỗi người đều nên học. Và ta học được điều ấy bằng cách nhận ra rằng: mỗi ngày là một tiểu chu kỳ đời sống, mỗi trải nghiệm đều có thể kết tinh thành một hạt giống để thu hoạch, mỗi mối quan hệ giữa con người với con người đều có thể được khép lại trong vẻ đẹp — hoặc tối thiểu cũng đọng lại một ý nghĩa sâu thẳm — khi ta đủ tỉnh thức để nhận ra và thấu hiểu giá trị mà nó chứa đựng.
Không có một kết thúc nào lại không thể trở thành mùa gặt ý nghĩa và giá trị cho linh hồn đã sống đến giờ phút cuối — ngay cả những kết cục tưởng như bi thảm nhất. Kết thúc duy nhất thực sự bi kịch, chính là một cái kết trong vô nghĩa, trong mệt mỏi rã rời hay chán chường tận cùng — nói cách khác, trong sự bại trận của tinh thần.
Để có đoạn kết thật sự có ý nghĩa, như một cách mở ra những chu kỳ trải nghiệm mới rộng lớn hơn, có một điều kiện thiết yếu: đó là dũng khí từ bỏ những ‘bóng ma’ của quá khứ. Sự từ bỏ ấy chính là sự cắt đứt (severance). Không thể có tự do đích thực trong hành trình tái sinh, nếu ta không chủ động đoạn lìa khỏi quá khứ: hoặc bằng cách gom toàn bộ những gì đã đi qua vào một kết thúc trọn vẹn, hài hòa; hoặc bằng dũng khí nói lời “đã hết” — rồi buông khỏi ký ức những phần dang dở, những điều chưa tiêu hóa nổi, chưa giải quyết xong, nếu như ta muốn bước vào đời sống mới, vào chu kỳ trải nghiệm mới.
Những “bóng ma” của quá khứ, tiếc thay, vẫn dai dẳng bám lại trong vô thức — bóng ma của những điều chưa làm, những lời chưa nói, những cử chỉ lớn nhỏ mà trái tim và đôi tay ta đã không đủ can đảm để thể hiện. Người diễn thuyết, khi liếc nhìn chiếc đồng hồ treo tường và biết rằng thời gian đã hết, rằng mình buộc phải kết thúc bài nói, có thể chợt nhớ ra tất cả những điều dự định nói nhưng chưa kịp thốt thành lời. Liệu anh ta có cố nhồi nhét mọi thứ còn sót lại vào vài câu lộn xộn cuối cùng, và khiến người nghe hoàn toàn rối bời? Bao diễn giả đã từng thử làm thế, và cũng tự phá hỏng chính cả tiến trình/thành tựu của mình như thế. Điều cần có là can đảm: can đảm gác lại những điều chưa nói, những cử chỉ chưa làm, những tình yêu chưa dám trải nghiệm, và tạo nên một kết thúc thuyết phục từ chính những gì đã được nói ra, đã thật sự diễn ra một cách sống động.
Điều này dĩ nhiên đòi hỏi kỹ năng — nhưng trên hết, nó đòi hỏi can đảm. Không phải thứ can đảm ồn ào của trận chiến, mà loại can đảm tâm lý rất đặc biệt, thuần khiết hơn bất kỳ sức mạnh thể xác hay bốc đồng cảm xúc nào, và thường còn khó triệu hồi hơn cả dũng khí để chết đẹp trong phút xung trận. Bản chất của thứ can đảm này hiếm khi được nhận ra hay được hiểu đúng. Nó không phải can đảm cảm xúc, càng không phải can đảm thể chất. Một phần là sức mạnh của trí tuệ, nhưng phần lớn hơn là hành động của Ý Chí tinh thần. Bạn chấp nhận mất mát, rồi tiếp tục bước đi — bắt đầu lại — với hiểu biết rõ rằng, một ngày nào đó, ở một nơi nào đó, bạn sẽ lại gặp những “bóng ma” mình đã gác lại. Nhưng đến khi ấy, nếu bạn đã trưởng thành hơn, đã xây dựng được cho mình một tầng ý thức và sức mạnh lớn hơn, bạn sẽ biết cách đối diện những việc còn dang dở ấy theo một cách khác hẳn.
Hầu như mọi ngọn lửa đều để lại tro tàn; và bất kỳ cái cây nào, ngoài những hạt giống sẽ nảy mầm vào mùa xuân tới, cũng đồng thời tạo ra những chiếc lá xanh, để rồi cuối cùng sẽ rơi rụng và mục rữa. Những phần mục rữa ấy trở thành dưỡng chất cho sự sống mới; nhưng cùng với việc chúng được tái hòa vào đất như chất nuôi cây, các “bóng ma” của quá khứ cũng trở về — những ký ức về thất bại, những lực kéo vô thức từ phần đời chưa được sống của hôm qua.
NGÔI NHÀ CỦA NGHIỆP QUẢ
Sách chiêm tinh thường nói cung 12 là nhà của nghiệp quả và ràng buộc. Nhưng đồng thời, đây cũng là miền tiềm ẩn khả năng viên mãn — biểu tượng cho một kết thúc trọn vẹn, mở đường cho những bình minh rực rỡ hơn. Cung 12 trong lá số cá nhân cho biết: con đường nào hợp với bạn nhất nếu bạn có thể đi tới trạng thái viên mãn. Nó không khẳng định bạn sẽ đi tới đích hay không. Nó cũng không nói rằng cuối một vòng đời, hay bất kỳ vòng trải nghiệm nhỏ nào, bạn sẽ bỏ lại bao nhiêu điều thừa thãi hay bao nhiêu chuyện còn dang dở. Nó cũng không cho biết bạn có đủ sức tiễn đưa những “bóng ma” quá khứ — tiễn bằng lòng từ bi và can đảm — để bước vào đời sống mới hay không. Nhưng cung 12 cho biết bản chất và độ dai dẳng của những bóng ma bạn sẽ gặp. Nó phác họa cấu trúc vô thức trong bạn — nơi cư trú của các vết tích cũ, các vấn đề chưa giải quyết, các trải nghiệm chưa được sống trọn. Và quan trọng hơn cả, nó gợi ý cho bạn cách tiếp cận phù hợp nhất để đối diện những bóng ma ấy, cùng những mảnh vụn đang tan rã từ chiều sâu vô thức của chính mình.
Cung 12 mang đến những chỉ dấu tích cực không kém bất kỳ cung địa bàn nào khác. Thực ra, không có cung nào xấu cả. Tuy vậy, có những miền trải nghiệm nơi khủng hoảng là điều không thể tránh. Chúng phải xuất hiện để mở đường cho ngày mai của bạn, cho phiên bản rộng lớn hơn mà bạn sẽ trở thành.
Ở cung 6, những khủng hoảng bạn gặp chính là bước chuẩn bị cho đời sống quan hệ ở cung 7. Bạn phải đi qua, và đi qua một cách trọn vẹn, nếu muốn thật sự biết đến quan hệ đối tác, đến sự sẻ chia sâu lắng và bền bỉ của tình bạn đồng hành. Ở cung 12, những khủng hoảng xuất hiện như hệ quả của cách bạn đã sống, của cách bạn xử lý mối liên hệ với gia đình, cộng đồng, với nền văn hóa và các giá trị mà bạn thuộc về.
Ở cung 12, bạn bước vào vùng đất nơi mọi thứ quay về để hiển lộ hậu quả của chính chúng — những thất bại, những lần hụt bước trong đời sống xã hội hay nghề nghiệp — nhưng cũng cả những thành công và sự giàu có từng khiến bạn tự hào. Và sâu hơn hết, bạn phải đối diện với những kết quả thầm lặng (nghiệp lực) sinh ra từ cách bạn đã lựa chọn để đi tới quyền lực, danh tiếng, hay từ chính những quãng chậm rãi, buông xuôi, trì trệ đã đưa bạn vào những thua cuộc bên ngoài lẫn bên trong. Nhiều thành tựu, thật ra, vẫn có thể để lại một bóng tối sâu đến mức tương xứng với độ rực rỡ từng có của chúng (mặt sáng càng rực rỡ, bóng lưng càng đổ dài – ND). Thành công đôi khi gieo mầm oán giận, gây ra sự ganh ghét, thù địch, và có lúc còn khiến người khác phải chịu tổn thương hoặc đánh mất điều gì đó quý giá, thậm chí là mất cả sự sống.
Bạn có nhận ra những hệ quả tăm tối ấy không? Bạn có thấy rõ những bóng mờ bên trong mình — những nỗi sợ, cảm giác tội lỗi, day dứt, những cơn ác mộng lặp lại những cảnh tượng bi thương mà bạn không sao ngăn được — những bóng mờ được tạo ra bởi chính hành động của bạn, dù là trực tiếp hay gián tiếp, dù bạn chủ ý hay hoàn toàn không mong muốn?
Rồi sẽ đến một ngày — dù bằng nhận thức rõ ràng hay chỉ qua trải nghiệm — bạn phải đối mặt với mặt khuất trong nội tâm mình, và với những hệ quả âm thầm của mọi hành động bạn từng làm ra trong đời. Và khi ấy, một cơn khủng hoảng sẽ xuất hiện. Nếu khủng hoảng đủ dữ dội, nó có thể đưa bạn đến bệnh viện, trại tâm thần, hay thậm chí nhà giam; bạn có thể bất ngờ phát triển những năng lực tâm linh và nhìn thấy tận mắt “những bóng ma” do chính mình tạo nên. Tất nhiên, khủng hoảng thuộc cung 12 hiếm khi nghiêm trọng đến mức ấy.
Dù nhẹ hay nặng, những khủng hoảng này là điều ta không thể né tránh. Nếu không đối diện với “bóng ma” của chính mình, ta sẽ vấp phải những kẻ thù vô hình, một nét nghĩa truyền thống khác của cung 12. Dù dưới dạng nào, đó vẫn là bóng của thất bại, hoặc bóng của chính thành công, và ta buộc phải đối mặt với nó. Bởi mỗi lần chuẩn bị bước vào một khởi đầu lớn hơn, sáng tạo hơn, cái bóng ấy lại hiện lên cô đặc hơn, rõ nét hơn, như thể muốn nhắc ta rằng: muốn tiến lên, phải nhìn thẳng vào điều còn bỏ ngỏ phía sau.
Cách duy nhất để hóa giải một cái bóng là chiếu sáng nó bằng những nguồn sáng khác nhau, từ nhiều hướng khác nhau. Không phải sợ hãi, cũng không phải đứng chết lặng trước nó. Mọi bóng ma, mọi bóng tối, đều tan biến khi được đặt dưới ánh sáng của sự thấu hiểu và lòng bi mẫn.
Trong truyền thống chiêm tinh, cung 4 thường được gọi là “nơi mọi sự kết thúc”; vì thế, bạn có thể thắc mắc điều đó ăn khớp thế nào với những gì vừa được trình bày. Vấn đề này sẽ sáng tỏ nếu bạn hiểu rằng cái kết thúc mà các nhà chiêm tinh xưa nói đến là một sự kết thúc tuyệt đối, một điểm dừng trọn vẹn, không có sự khởi đầu nối tiếp sau đó. Còn ở cung 12, con người đối diện với một kiểu kết thúc hoàn toàn khác — một kết thúc có thể, và thường sẽ trở thành khởi đầu, một bước chuyển giao giữa hai chu kỳ. Và chuyển giao nghĩa là một trạng thái then chốt, một ngưỡng cửa đứng giữa hai tình trạng của tồn tại.
Nhưng hãy giả định rằng khi bước đến ngưỡng cửa ấy, bạn vấp ngã và gục xuống; rằng khi đối mặt với những “bóng ma” của mình, bạn bị chúng khuất phục. Khi ấy, chu kỳ mới không còn là một sự tái sinh đúng nghĩa, mà chỉ là một cú trượt dài, dù nhanh hay chậm, xuống vực sâu của sự tan rã toàn diện. Và khi bạn chạm đáy (tức Điểm Đáy – cung 4), đó chính là một kết thúc tuyệt đối, một cái kết không còn khả năng mở ra bất kỳ khởi đầu nào nữa.
Trong đời sống thường ngày, có rất nhiều điều thực sự “chết đi” mà không hề hứa hẹn một sự trở lại nào — ít nhất là xét theo giới hạn của ý thức cá nhân, vốn không thể nhìn xa hơn những gì nó có thể nắm bắt và càng không thể biết điều gì xảy ra trong những tầng sâu hơn của tiến trình tiếp nối. Trong Chiêm tinh Thời vụ (horary astrology), khi ai đó hỏi về một vấn đề cụ thể, cung 4 trong lá số thời điểm ấy thật sự được dùng để chỉ kết thúc của vấn đề. Thế nhưng, những gì có vẻ đã thực sự khép lại đôi khi vẫn để lại “bóng ma.” Khi đó, những tàn dư của điều mà bạn nghĩ đã chấm dứt sẽ quay về trong vô thức, ám ảnh và quấy nhiễu bạn.
Điều cốt lõi là không bỏ mặc điều gì đi đến cái chết tuyệt đối. Mọi thứ đều có thể được chuyển hóa và thăng hoa — chuyển hóa ở cung 11, và thăng hoa ở cung 12. Về mặt lý tưởng, mỗi chu kỳ hoạt động, khi đi đến giai đoạn cung 11 và cung 12, đều nên được nâng lên một nấc mới: trở thành khởi đầu của một chu kỳ khác ở tầm cao hơn. Không có điều gì phải kết thúc trong ngõ cụt, trừ khi, tại một khoảnh khắc quyết định nào đó, giữa khủng hoảng và cơ hội, nó không thể được thăng hoa, không thể được “dịch chuyển” thành một điều gì mới mẻ và lớn lao hơn. Về mặt biểu tượng, cung 12 chính là nơi sự chuyển dịch ấy có thể diễn ra.
Vì thế, cung 12 là một miền trải nghiệm vô cùng sâu thẳm và quan trọng — vượt xa những ý nghĩa hời hợt mà chiêm tinh cổ điển thường gán cho nó. Bằng cách quan sát chòm sao nằm trên đỉnh cung, hành tinh chủ quản, và bất kỳ hành tinh hay giao điểm nào nằm trong cung 12, ta có thể hiểu rõ hơn một số vấn đề sâu xa nhất mà một người phải đối diện. Đó là những vấn đề liên quan đến tầng vô thức, đến cách ta đối xử với những ký ức dai dẳng của quá khứ, với nghiệp lực, và với thách thức phải chuyển hóa mọi chu kỳ sắp khép lại thành một chu kỳ mới ở tầm cao hơn. Cung 12 còn liên quan đến cả cách ta bước vào giấc ngủ mỗi đêm, và thái độ của ta với một ngày đang dần khép lại. Nó có liên hệ đến mọi dạng hành động, bởi bất kỳ hành động nào cũng khởi đi từ giai đoạn cung 1, đạt đến đỉnh điểm ở cung 10, và cần được kết thúc một cách có ý nghĩa nếu ta muốn tiếp tục tiến xa hơn, mở ra những khả năng lớn hơn, và thật sự trưởng thành như một cá thể độc lập. Chỉ khi quá trình chuyển hóa này thất bại, kết thúc tuyệt đối của cung 4 mới trở nên không thể tránh khỏi — một kết thúc sẽ lộ diện dần qua các giai đoạn thoái hóa, tượng trưng bởi cung 1, 2 và 3 khi được hiểu hoàn toàn theo chiều hướng tiêu cực.